Gặp cụ trong lễ vinh danh mô hình CLB văn hóa cấp tỉnh, rồi mới đây là đêm hội Sắc Xuân Nghĩa Đàn. Giữa dòng người vui múa hát, cụ làm những động tác thoăn thoắt mạnh khỏe, dẻo dai, khí thế mà ít ai biết được cụ đã ngoài 80 tuổi. Và chính con người này đã một trong những người có công tâm huyết trong việc giữ gìn văn hóa của dân tộc. Người tôi muốn nhắc đến đó chính là cụ Vũ Thị Thanh – người dân tộc Thổ, Chủ nhiệm CLB cồng chiêng dân tộc làng U, xã Nghĩa Thắng.
Cụ Thanh móm mém nhai trầu cho biết: Xóm U, xã Nghĩa Thắng chúng tôi có gần 90% là người dân tộc Thổ. Văn hóa cồng chiêng của người dân tộc Thổ có từ lâu đời, đến năm 2012, CLB cồng chiêng dân tộc Thổ làng U được chính thức thành lập, năm 2014 được huyện công nhận CLB cấp huyện, và một năm sau trở thành CLB cấp tỉnh. Lúc đầu chỉ có trên dưới chục người thì đến nay CLB đã có 30 thành viên thường xuyên tập luyện. Người lớn tuổi cũng ngoài 80, bên cạnh đó còn có các cháu thiếu nhi hào hứng tham gia, cháu nhỏ nhất mới 7 tuổi, số cháu thiếu nhi cũng chiếm gần một nửa của CLB, ngoài người là dân tộc Thổ thì còn có cả người dân tộc Kinh, dân tộc Thái.
Cụ Thanh tâm sự: Phong tục đánh cồng chiêng của người dân tộc Thổ đã có từ lâu, trong các dịp lễ tết, cưới hỏi, lợp nhà, mừng nhà mới thì không thể thiếu tiếng cồng, tiếng chiêng và những lời hát, điệu múa dân ca Thổ. Đã có giai đoạn nó không được người ta để ý đến, nhưng từ 2006 đến nay, nhiều người dân trong làng đã có ý thức hơn trong việc lưu truyền. Đặc biệt có được sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền và đoàn thể thì phong trào càng phát triển hơn. Nếu như trước đây, mọi hoạt động đều tự phát thì có lúc chơi thì chơi mà không chơi thì thôi, từ khi thành lập CLB thì đi vào quy cụ hơn. Bây giờ có nội quy điều lệ, các thành viên nghiêm chỉnh chấp hành.
Cụ Thanh say sưa đánh cồng tại Đêm hội sắc Xuân Nghĩa Đàn
CLB do cụ Thanh làm chủ nhiệm được sinh hoạt hàng tuần vào thứ 7. Lúc có việc thì 3-4 lần trong tuần. Sau những giờ lao động mệt nhọc, mọi người quây quần bên nhau, tiếng hát, tiếng chiêng, những điệu múa làm xua tan đi cái khó khăn và mọi người càng xích gần và quý mến nhau hơn. Cụ Nguyễn Văn Cà – 78 tuổi, cụ ông hiếm hoi của CLB giãi bày: Mới đầu tôi cũng ngại lắm, nhưng được cụ Thanh cũng như nhiều người động viên nên tôi tham gia. Già rồi, không sống được bao lâu nữa, tôi rất yêu thích tiếng công chiêng, nhảy sạp, nét văn hóa dân gian của người dân tộc Thổ chúng tôi. Mong muốn rằng lớp trẻ sẽ hiểu hơn về bản sắc để mà yêu hơn, giữ gìn. Còn với em Nguyễn Thảo My – 7 tuổi, khi hỏi lý do em tham gia thì em phấn khởi: Từ nhỏ em đã được nghe các câu hát dân ca của dân tộc Thổ, em thấy rất thích. Được cụ Thanh khuyến khích, dù chưa thể hiểu hết được những ý nghĩa sâu xa của nó nhưng khi xem các bà, các mẹ đánh chiêng, múa nhảy sạp thì em đã xin vào để được tập luyện.
CLB đã đi lưu diễn ở nhiều nơi, trong huyện, giao lưu giữa các xã trong huyện như Nghĩa Mai, Nghĩa Lạc, ngoài ra còn giao lưu với CLB phường Quang Tiến, thị xã Thái Hòa, hay của Giai Xuân, Tân Kỳ, đi diễn ở Con Cuông, ở tỉnh. “Trăn trở rất lớn của cụ bây giờ là việc lưu truyền cho thế hệ trẻ sau nay. Hiện nay có nhiều loại hình văn hóa phát triển, nếu không giữ gìn và truyền dạy thì hoạt động văn hóa này có nguy cơ mai một, đó là một thực trạng. Chính vì vậy, cụ và mọi người trong làng đều vận động các cháu thiếu nhi tham gia, được sự nhất trí của bố mẹ, có nhiều cụ ông, cháu trai tham gia phong phú hơn nữa”, cụ Vũ Thị Thanh bộc bạch. Đó là những tâm sự và cũng là những mong muốn của những thế hệ đi trước như cụ Thanh.
Chân dung cụ Vũ Thị Thanh
Ông Lương Bá Viện – Giám đốc Trung tâm Văn hóa thông tin – TDTT huyện chia sẻ: Cụ Thanh là hạt nhân tiêu biểu không chỉ của xã Nghĩa Thắng mà còn của cả huyện Nghĩa Đàn. Cụ rất nhiệt tình, tâm huyết, có nhiều lúc sức khỏe không cho phép nhưng cụ Thanh vẫn cố gắng tập luyện. Vì vậy khi có hoạt động nào, cụ và CLB của cụ luôn tham gia biểu diễn. Đặc biệt việc CLB năm 2015 được công nhận là mô hình CLB văn hóa cấp tỉnh cũng đã ghi nhận hoạt động nổi bật có hiệu quả của CLB mà nòng cốt là những người cụ Vũ Thị Thanh.
Được biết, ở huyện Nghĩa Đàn, có được người tâm huyết, biết đánh như cụ Thanh không còn nhiều. Như cụ chia sẻ, “còn sức khỏe là còn đánh cồng, còn múa hát”. Hiện nay, toàn huyện có 17 CLB cồng chiêng, nhảy sạp, phân bổ hầu khắp địa bàn trong huyện, ở các xã có người dân tộc thiểu số, trong đó tiêu biểu có CLB cồng chiêng dân tộc Thổ làng U, xã Nghĩa Thắng mà cụ Vũ Thị Thanh là hạt nhân tiêu biểu. Từ những CLB, những hạt nhân như cụ Thanh mà đã tạo sự lan tỏa văn hóa trong toàn huyện.
Vui bên đống lửa trại, chum rượu cần, những điệu múa nhảy sạp, tiếng cồng chiêng của bà con vang vọng, như thúc dục lòng người, cùng hòa quyện, đoàn kết, xích lại bên nhau để cùng phát triển giữ gìn văn hóa cha ông, nâng cao đời sống văn hóa, kinh tế của người dân. Tin rằng, với những người đam mê tâm huyết như cụ Thanh thì văn hóa cồng chiêng dân tộc Thổ sẽ ngày càng được phát huy, để đây luôn là địa chỉ giáo dục giá trị văn hóa dân tộc của không chỉ xã Nghĩa Thắng, của huyện mà trên mảnh đất Phủ Quỳ này./.
Thái Trường
Ban Tuyên giáo Huyện ủy Nghĩa Đàn
